Pogórniczne zabytki Tarnowskich Gór wpisane na liste UNESCO

Do dawnej stolicy królów Polski zjechali się obywatele z całego świata. Wśród nich delegacja 41 sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, ok 2 tyś osób. Obrady trwały od 2 do 9 lipca. To oni zadecydowali, że "Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach" znalazły się na prestiżowej liście UNESCO. W oczekiwaniu na decyzje z Krakowa, tarnogórzanie licznie zgromadzili się na rynku, korzystając z atrakcji związanych z gwarkowskimi zabawami dla dzieci t.j: płukanie srebra, łowienie pstrągów, czy też spacer po mieście śladami górniczej historii. Oglądając bezpośrednią transmisję, 9 lipca tarnogórzanie wraz z władzami miasta i Stowarzyszeniem Ziemi Tarnogórskiej, otrzymali tę radosną nowinę. Gratulacji nie było końca, w powietrzu unosiło się srebrne confetti. Stowarzyszenie Ziemi Tarnogórskiej, było prekursorami starań i sprawcami całego sukcesu. Zbigniew Pawlak wiceprezes Stowarzyszenia Ziemi Tarnogórskiej, wraz z burmistrzem Arkadiuszem Czechem przekazali, nam swoją radość bezpośrednio z siedziby Komitetu Dziedzictwa UNESCO z Krakowa. Całe dobro kompleksu kopalnianego i systemu gospodarowania wodami, należącego do historycznej kopalni Fryderyk oraz Stacji Wodociągowej Staszic, wraz z bezpośrednio powiązanymi atrybutami powierzchniowymi. Dla ułatwienia procesu ochrony i zarządzania wyróżniono 8 obszarów charakterystycznych, w ramach których wyszczególniono 28 atrybutów. Najważniejsza jest Sztolnia Czarnego Pstrąga, Kopalnia Zabytkowa. To one wyrażają wyjątkową powszechną wartość oraz umożliwiają ocenę stanu autentyczności i integralności naszej ziemi. W przeciągu kilku stuleci na obszarze Tarnowskich Gór i okolic funkcjonowało kilka tysięcy kopalń, powstało tu około 20 tyś szybów i ponad 150 km podziemnych wyrobisk. Częścią tego kompleksu są dwa najbardziej znane obiekty, jakimi są Zabytkowa Kopalnia Srebra oraz Sztolnia Czarnego Pstrąga. Sztolnia Czarnego Pstrąga to 600 - metrowy fragment sztolni, służącej kiedyś do odwadniania kopalni, dziś turyści przepływają ją pod ziemią łodziami. To najdłuższa w Polsce podziemna trasa turystyczna pokonywana w ten sposób. Sztolnia została udostępniona turystom 1957r. Zabytkowa Kopalnia to jedyna w Polsce podziemna trasa turystyczna, umożliwiająca zwiedzanie podziemi dawnej kopalni kruszców rud srebra, ołowiu i cynku założonej w triasowych dolomitach i wapieniach. Od 2004 roku jest pomnikiem historii, a w 2014 obiekt ten dołączył do Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH) jako tak zwany Punkt Kotwiczy. Rok 2017 to już 41, jak istnieje Kopalnia Zabytkowa. We wrześniu 1976 r. tarnogórskie podziemia zobaczyli pierwsi turyści. Od 9 lipca Tarnowskie Góry są jedynym obiektem w województwie śląskim, które zostało wpisane na listę UNESCO.

Gwarki

Jedną z największych imprez kulturalnych w regionie tarnogórskim są od kilkudziesięciu lat „Dni Gwarków”. Organizowane od 1957 roku, nawiązują do przywileju nadanego Tarnowskim Górom w roku 1599, na mocy którego gród gwarków miał prawo do urządzania „zabaw i komedyj” podczas jarmarku w niedzielę po świętym Idzim. Organizatorem Dni Gwarków w latach 1957-1988 było Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Głównym członkiem Stowarzyszenia był Antoni Gładysz, który został uznany za „ojca Gwarków” przez społeczność lokalną. Gwarki kilkadziesiąt lat temu trwały od trzech do czterech dni oraz miały różne formy czasowe. Rozpoczynano imprezę koncertem orkiestr dętych. Natomiast o 19.00 przemaszerował capstrzyk, a po nim odegrano hejnał którego autorem był tarnogórzanin Stanisław Bok. Po hejnale uroczyście dokonano otwarcia „Dni Gwarków”. Mimo skromnego budżetu na owe czasy, było ogromne zaangażowanie społeczne. Atrakcje i zabawy dla mieszkańców miasta były bardzo różnorodne. Widowisko regionalne: „Skok przez skórę” oraz losowanie na Śląsku bardzo popularnej gry liczbowej „Karolinka”. Dodatkowym atutem były sprzedawane pamiątki t.j. jedwabne barwne chusty, pocztówki i ozdobne koperty, nalepki i metalowe znaczki. Zostało również utworzone stoisko pocztowe, gdzie stemplowano listy i pocztówki. Przyjazd zespołów wokalna – muzycznych i baletowych widowisk zarówno z kraju jak i z zagranicy był bezpośrednim spotkaniem z kulturą i historią dla mieszkańców. Możliwość posłuchania „Poznańskich Słowików” zobaczenia i podziwiania śląskiego folklor w postaci Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” czy oglądania regionalnego widowiska muzyczno – baletowego „Suita Gwarkowska”. Jak to podsumował A. Gładysz „ … „Gwarki” stały się swoistym olśnieniem dla mieszkańców miasta. Mieli oni możliwość „dotknięcia historii” na ulicach...”. Obecnie Gwarki trwają trzy dni zaczynają się w piątkowe popołudnie koncertem orkiestr dętych oraz występem tarnogórskich chórów. Wieczorem o 20 następuję uroczyste otwarcie Dni Gwarków. Przekazaniem klucza do bram miast, które w tym roku trafiły w ręce Zbigniewa Pawlaka asystenta ds. UNESCO, tak rozpoczął się piątkowy wieczór. Sobota poświęcona jest na atrakcje i zabawę nie tylko tą festiwalową, ale także poprzez okoliczne imprezy. Bieg Sedlaczka w parku miejskim rozgrywający się między uczniami szkół i mieszkańcami miasta. Festyn rodzinny poświęcony zabawie, na którym przygotowane zostały występy muzyczne i plastyczne konkursy. Podczas tarnogórskiego świętowania pojawił się jarmark tarnogórski z rękodziełami i rzemiosłem regionalnych wyrobów oraz tradycyjna kuchnia Gwarków. Trzeci dzień rozpoczyna się o 11.00 Tarnogórskim Pochodem Gwarków. W niedzielnym pochodzie, który opowiada o historii miasta tarnogórzanie mogą obejrzeć króla Jana III Sobieskiego wraz z husarią i jego przepiękną żoną Marysieńką, Sedlaczka którego wino cieszyło się ogromną popularnością. W orszaku nie brakuje też legendarnego chłopa Rybki, za którym idą zwykli gwarkowie. Legenda mówi, iż 1490 roku chłop Rybka, podczas orki na terenie Starych Tarnowic, odkrył pod korzeniami drzewa grudkę srebra. To wydarzenie zapoczątkowało rozwój górnictwa rud srebronośnych na ziemiach tarnogórskich. W pochodzie widzimy również Skarbnika, ducha podziemi, który doglądał prac górniczych. W historycznym pochodzie uczestniczą także ówczesne władze miejskie z burmistrzem oraz przedstawicielami władzy górniczej. Część współczesną pochodu stanowią orkiestry dęte, chóry i zespoły folklorystyczne z kraju i zza granicy. Grupy hobbystyczne i młodzież szkolną przebraną we współczesne kostiumy wg; corocznej zmieniającej się tematyki. Trzydniowe święto miasta Tarnowskie Góry wieńczy imponujący pokaz sztucznych ogni.

Sławni Tarnogórzanie

W ubiegłym roku jesienią 27 października Muzeum w Tarnowskich Górach zaprosiło mieszkańców na spotkanie autorskie, z dr. Arkadiuszem Kuzio – Podruckim oraz dr. Dariuszem Wożnickim, na promocje książki „Sławni na Tarnogórskiej Ziemi”. Autorzy początkowo przedstawili zarys książki, najważniejsze i najbardziej barwne postacie które gościli na ziemiach tarnogórskich. Wystarczy wymienić takie osobistości jak: Jan III Sobieski, August II Mocny, Stanisław Poniatowski, Józef Piłsudski, Johan Wolfgang Goethe, Ignacy Krasicki, Józef Wybicki, Guido, Henkel von Donnersmarck. Są tu zarówno ludzie wielkiego formatu, kreujący historie lokalną jak i przemysłową; także naukowcy, pisarze i hierarchowie kościoła. Publikacja jest rodzajem biograficznego przewodnika, który uzupełni inne wydawnictwa na temat Tarnowskich Gór. Zawiera opisy znanych postaci historycznych na przestrzeni pięciu stuleci - od XVII do XXI wieku. Kolorowe ilustracje to m.in. portrety opisywanych osób oraz ich znaki heraldyczne. Książka „ Sławni na Tarnogórskiej Ziemi” została wydana przez Fundacje Popularyzacji Dziedzictwa Kruszce Śląska. Fundacja zajmuje się popularyzacją kultury i tradycji na ziemiach śląskich. Okładkę opracowno z myślą o nadaniu wydawnictwu cech reprezentacyjnych. To uzupełnione przez autorów drugie wydanie książki „ Sławni na Tarnogórskiej Ziemi” z 2003; wydana wówczas z rekomendacją prof. Stanisława S. Nicieji oraz Sławomira Letkiewicza , jest od dawna niedostępna w handlu a osiągalna wyłącznie w bibliotekach. Obecną propozycje czytelniczą z zainteresowaniem przyjmą nasi mieszkańcy jak i odwiedzający nasze miasto. Autorzy projektu „Sławni na Tarnogórskiej Ziemi” od zawsze byli związani z ziemią śląską. Pierwszy z nich dr. Arkadiusz Kuzio – Podrucki jest doktorem nauk humanistycznych, historykiem oraz publicystą. Zajmuję się badaniem dziejów śląskiej szlachty i arystokracji oraz ich związków z europejskimi rodami. Jest również współautorem symboli samorządowych, w tym godeł dzielnic Miasteczka Ślaskiego oraz herbu i weksyliów: Tarnowskich Gór, powiatu tarnogórskiego, Piekar Ślaskich, Wojkowic. Natomiast dr. Dariusz Woźnicki od lat jest członkiem Komisji Heraldycznej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Aktualnie jest samodzielnym ekspertem w zakresie systemowych rozwiązań, dotyczących bezpieczeństwa gospodarczego, prowadzi Zakład Zarządzania Bezpieczeństwem w Wyższej Szkole Nauk Stosowanych w Rudzie Śląskiej. Pasjonatem historii i między innymi współautorem opracowanej z dr. Arkadiuszem Kuzio-Podruckim historii herbu i barw naszego miasta - „Herb i barwy Tarnowskich Gór”, wydanej w 2002 roku. Publikacja „Sławni na Tarnogórskiej Ziemi”, którą wydali tej jesieni uczy miłości do miasta rodzinnego oraz popularyzuje ludzi różnych narodowości, epok, zawodów, talentów i znaczenia w historii.